مواقيت احرام
(مسأله 10) محلى را که در آن احرام بستن واجب است «ميقات» گويند و هر کس بايد در آن ميقاتى که در راه او به مکه است محرم شود به اين شرح:
1 ـ «مسجد شجره» و آن ميقات اهل مدينه و کسانى است که از راه مدينه منوره به مکه مشرف مى شوند، مثل بسيارى از حاجيان ايران و آن را «ذوالحليفه» نيز مى نامند، و اکنون به «آبار على» معروف است. و فاصله آن، بنابر نقل بعضى تا مکه 464 کيلومتر است، و تا مدينه تقريبا هفت کيلومتر است. و بهتر بلکه احوط آن است که در داخل مسجد محرم شوند و جنب و حائض در حال عبور از داخل مسجد محرم شوند. و اگر از پشت مسجد هم محرم شوند، صحيح است. و در وقت ضرورت، احرام بستن را تا ميقات اهل شام که «جحفه» است مى توانند به تأخير اندازند، و در «جحفه» محرم شود.
2 ـ «جحفه»، و آن ميقات اهل جحفه و نواحى آن، و ميقات مردم مصر و شام و شهرهاى مغرب و اروپا مى باشد، و هر کسى که از کانال سوئز به قصد مکه عبور مى کند، بايد در دريا در محاذات جحفه محرم شود، و تقريبا مسافت بين مکه و جحفه 220 کيلومتر است و به «رابغ» نزديک است و احرام از رابغ مجزى نيست.
3 ـ «وادى عقيق»، و آن ميقات اهل نجد و عراق و کسانى است که از آن طريق به حج مى روند، و افضل آن است که از اول آن، که «مسلخ» است ـ اگر بطور يقين معلوم شود ـ محرم گردند، والا وقتى که يقين کردند به وادى عقيق رسيده اند پيش از رسيدن «به ذات عرق» محرم شوند. و اگر بواسطه تقيه ناچار شوند از تأخير احرام تا ذات عرق، قبل از آن که به آنجا برسند در لباسى که پوشيده اند، نيت احرام نموده، و آهسته «تلبيه» بگويند. و اگر ممکن شود لباس هاى خود را بيرون آورده، و دو جامه احرام را بپوشند، و بعد لباس احرام را درآورده و لباس خود را بپوشند، و به جهت آن ـ بطورى که گفته خواهد شد ـ فديه دهند، و هر گاه که به ذات عرق رسيدند آن جا جامه احرام را بپوشند.
4 ـ «قرن المنازل» کوهى است مشرف به عرفات، در 94 کيلومترى مکه، و آن ميقات اهل طائف و نواحى آن و کسانى است که از آن طريق به مکه مشرف مى شوند.
5 ـ «يلملم» کوهى است از کوه هاى تهامه، در 94 کيلومترى مکه، و آن ميقات اهل يمن و کسانى است که از آن طريق به حج مشرف مى شوند.
(مسأله 11) لازم است تحصيل علم، يا بينه شرعيه، به رسيدن به ميقاتى که بايد در آن محرم شود، و اگر تحصيل هيچيک ممکن نشود، اکتفا به ظن حاصل از گفته اهل اطلاع و معرفت به آن اماکن جايز است.
(مسأله 12) هر کس منزل او از اين ميقات ها به مکه نزديکتر باشد، يعنى منزل او بعد از يکى از اين ميقات ها باشد، ميقات او همان منزل اوست که از همانجا بايد محرم شود.
(مسأله 13) بهتر آن است که از راهى برود که از يکى از ميقات ها عبور کند، و اگر از راهى مى رود که به هيچ يک از اين پنج ميقات عبور نمى کند، بايد در محاذى هر ميقاتى که ابتدءاً از آن عبور مى کند احرام ببندد، هر چند که نسبت به ميقات ديگر دورتر از مکه باشد، يا فاصله اش با اصل ميقات بيشتر باشد،(1) و اگر بعد از آن، در راه خود به محاذات ميقات ديگر رسيد در آنجا هم تجديد احرام کند، و اگر تحصيل علم به محاذات ميقات ممکن نشود، و بينه هم نباشد، ظن حاصل از گفته اهل اطلاع به آن اماکن کافى است، و اگر ظن هم ممکن نشود، در اولين نقطه اى که احتمال محاذات با يکى از مواقيت را مى دهد، رجاءاً محرم شود و تَلْبِيه بگويد، و بعد در هر جا که احتمال محاذات مى دهد، تجديد نيت کند، و تَلْبِيه را تکرار نمايد، تا يقين کند که در محاذات ميقات احرام بسته است، و بهتر آن است که براى تجديد نيت، لباس احرام را نيز باز کند و ببندد، و احوط، نسبت به غير مسجد شجره، ترک رفتن از راهى است که به يکى از مواقيت مرور نکند. و اما در مسجد شجره در صورتى که شخص قاصد حج باشد، و در مدينه يک ماه مانده باشد، احرام از محاذات شجره کافى است، و تا ممکن است اين احتياط را ترک ننمايد، مگر آن که نذر کرده باشد که پيش از رسيدن به ميقات در محل معينى محرم شود، که در اين صورت رعايت اين احتياط لازم نيست، بلکه واجب است در محلى که نذر کرده است محرم شود، و بعد، از هر طرف برود اشکال ندارد.
(مسأله 14) اگر کسى احرام بستن از ميقات را فراموش کند، بعد از آن که يادش آمد ـ خواه بعد از داخل شدن به حرم يادش بيايد يا پيش از وارد شدن به حرم ـ اگر برگشتن به ميقات ممکن است، برگردد و از ميقات محرم شود، و اگر برگشتن به ميقات ممکن نيست، احتياط واجب آن است که هر مقدار ممکن است بسوى ميقات برگردد و از آنجا محرم شود، و اگر برگشتن هيچ ممکن نيست، از همان مکان خود احرام خود را ببندد، و هم چنين است حکم در جاهل، مثل آن که زن حائض گمان کرده که احرام براى او صحيح نيست و بدون احرام از ميقات گذشته است.
(مسأله 15) در احرام، طهارت از حدث اصغر و حدث اکبر شرط نيست، پس جايز است شخص جنب و زن حائض و نفسا محرم شوند، بلکه اگر وقت نباشد که صبر کند تا از حيض و نفاس پاک شود، واجب است با همان حال از ميقات احرام ببندد، و غسل احرام براى حائض و نفساء مستحب است.
(مسأله 16) زن اگر در حال حيض محرم شود به احرام عمره تمتع، و گمان کند که براى عمره پاک مى شود، ولى پاک نشود، تا وقت آن بگذرد، حج او مبدل به «افراد» مى شود، و لازم است با همان احرام به عرفات و مشعر برود، و وقوفين را با مردم بجا آورد، و بعد به منى بيايد، و اعمال منى را انجام دهد، و در حج افراد قربانى واجب نيست، و روز دوازدهم يا سيزدهم به مکه مراجعت نمايد و در آنجا بماند، هر وقت پاک شد طواف زيارت و نماز آن را بجا آورد، و بعد سعى بين صفا و مروه نمايد، پس از آن طواف نساء و نماز آن را بجا آورد، و آنگاه به خارج حرم رفته و محرم شود به احرام عمره مفرده، و به مکه آمده و اعمال عمره را تمام نمايد.
(مسأله 17) در مسأله سابق اگر آن زن نمى تواند بماند تا پاک شود ـ مثلا همسفرهاى او مهلت نمى دهند و ناچار از مراجعت است ـ بايد براى طواف زيارت و نماز آن نايب بگيرد، و پس از آن که نايب، طواف و نماز آن را بجا آورد، آن زن سعى بين صفا و مروه نمايد، و پس از آن براى طواف نساء و نماز آن نايب بگيرد، و بعد برود خارج حرم و محرم به احرام عمره مفرده شود و بيايد مکه، و براى طواف عمره و نماز آن نايب بگيرد، و بعد خودش سعى بين صفا و مروه نمايد، و بعد «تقصير» کند و بعد براى طواف نساء و نماز آن نايب بگيرد.
(مسأله 18) اگر زن در ميقات پاک باشد و محرم شود به احرام عمره تمتع، و قبل از طواف عمره، حائض شود و پاک نشود تا وقت عمره بگذرد، عدول به حج افراد نموده، و بنحوى که قبلا ذکر شد عمل نمايد.
(مسأله 19) اگر زن در حال احرام پاک بود و محرم به احرام عمره تمتع شد، و در بين طواف حائض شد، واجب است فوراً از مسجد الحرام خارج شود، پس اگر بعد از چهار «شوط» حائض شده، عمره تمتع او صحيح است، مى رود سعى بين صفا و مروه مى نمايد و بعد تقصير مى نمايد، و از عمره محل مى شود، و بعد در خارج از مسجد در مکه محرم شود به احرام حج، و اعمال عرفات و مشعر و منى را بجا آورد، و بعد از مراجعت از منى هر وقت پاک شد طواف زيارت و نماز آن و سعى و طواف نساء و نماز آن را به ترتيب بجا آورد، پيش از طواف حج آنچه از طواف عمره و نماز طواف باقى مانده آن را بجا آورد، و احتياطاً سعى را هم اعاده نمايد، هر چند لازم نيست، و اگر قبل از پاک شدن ناچار است از مراجعت به وطن، براى کسرى طواف عمره و نماز آن و براى طواف زيارت و نماز آن نايب بگيرد، و بعد از آن که نايب، طواف و نماز آن را بجا آورد خودش سعى نمايد، و بعد براى طواف نساء و نماز آن نايب بگيرد و اگر بعد از سه شوط و نيم و پيش از تمام شدن شوط چهارم حائض شود احوط اين است که سعى بين صفا و مروه را رجاءاً بقصد سعى عمره تمتع انجام دهد و تقصير کند و در خارج مسجد در مکه، به احرام حج تمتع، رجاءاً محرم شود و اعمال عرفات، مشعر و منى را بقصد ما فى الذمّه از حج تمتع يا افراد بجا آورد و بعد از مراجعت از منى هر وقت پاک شد باقى مانده طواف عمره و سعى را رجاءاً قبل از طواف زيارت بجا آورد و طواف زيارت و نماز آن و رجاءاً سعى و طواف نساء و نماز آن را بقصد ما فى الذمه بجا آورد، سپس يک عمره مفرده بجا آورد و احتياطاً براى تقصير کفاره بدهد.
(مسأله 20) اگر زن در ميقات پاک است، لکن احتمال مى دهد که قبل از طواف عمره حائض شود و پاک نشود، تا وقت عمره بگذرد، يا آن که در ميقات حائض باشد و احتمال بدهد پاک نشود تا وقت عمره بگذرد، احتياط آن است که در وقت احرام قصد کند محرم مى شوم به احرامى که بر من واجب است از عمره تمتع يا حج افراد، پس اگر قبل از گذشتن وقت عمره پاک شد اعمال را تمام کند و محل شود، و بعد اعمال حج را بجا آورد و حج تمتع او صحيح است و اگر پاک نشد، با همان احرام اعمال حج را بجا آورد و بعد عمره مفرده بجا آورد، و حج او حج افراد است. و اگر فرصت طواف ها را ندارد بنحوى که در مسائل گذشته ذکر شد براى طواف ها نايب بگيرد.
(مسأله 21) اگر زن در ميقات حائض است و يقين دارد پاک نمى شود تا وقت عمره تمتع بگذرد، يا آن که در ميقات پاک است و يقين دارد قبل از طواف عمره حائض مى شود و پاک نمى شود تا وقت عمره بگذرد جمعى فرموده اند: واجب است از ميقات محرم به حج افراد شود، ليکن چون اين يقين بر حسب عادت است و امکان دارد برخلاف عادت پاک شود، و يا در فرع دوم در حيض تأخير شود، احتياط مسأله قبل را ترک نکند و به همان نحو عمل نمايد.
(مسأله 22) اگر زن چون يقين داشت براى عمره تمتع پاک نيست به قصد حج افراد محرم شد، و اتفاقاً در مکه بر خلاف عادت پاک بود، لازم است از حج افراد ـ عدول به عمره تمتع کند ـ يعنى طواف و نماز آن و سعى را بجا آورد و تقصير نمايد، و بعد براى حج محرم شود و اعمال حج را بجا آورد، و اين مخصوص کسى است که مکلف به حج تمتع باشد، و اما کسى که حج افراد هم از او صحيح است مختار است که عدول نمايد به تمتع يا حج افراد را تمام کند.
(مسأله 23) اگر زن در بين طواف قبل از سه شوط و نيم حائض شود، و تا گذشتن وقت عمره پاک نشود، حکم حائض شدن قبل از طواف را دارد، و عمره تمتع او باطل است، و واجب است عدول به حج افراد نمايد بنحوى که گذشت.
(مسأله 24) اگر کسى احرام را فراموش نمايد، و تا بعد از انجام جميع واجبات به خاطرش نيايد، اقوى صحت آن عمره است، و جاهل به مسأله در حکم ناسى است، و هم چنين است حکم، در ترک تِلبيَه جهلا يا نسياناً.
(مسأله 25) اگر کسى عمداً احرام را ترک کند، و برگشتن به ميقات ممکن نباشد اقوى فساد عمره اوست، اگر چه احوط آن است که از هر مکانى که ممکن باشد محرم شود و عمره را انجام دهد و بعد هم قضاء آن را بجا آورد.
(مسأله 26) ميقات بودن جدّه بنظر حقير محرز نيست، لذا اشخاصى که از ايران يا ساير ممالک از طريق هوائى وارد جدّه مى شوند، لازم است يا قبل از حرکت نذر کنند که در محل خود محرم شوند، و بعد از احرام حرکت کنند، و براى نشستن زير سقف يک گوسفند کفاره در مکه ذبح نمايند، در اين صورت از هر طريق بخواهند مى توانند وارد مکه شوند، و با همان احرام اعمال عمره را بجا آورند و تجديد نيت هم لازم نيست، هر چند از يکى از ميقات ها عبور نمايند و يا آن که اگر نذر نمى کنند لازم است در اين حرکت، عازم ورود به مکه نباشند، بلکه قصد کنند که مى رويم جدّه که از آنجا به يکى از ميقات ها برويم، و در اين صورت واجب است پس از ورود به جدّه به يکى از ميقات ها بروند واز آنجا محرم شوند، چنانچه با اين فرض نتوانستند به ميقات بروند، احتياطاً هر مقدار ممکن است بجانب ميقات بروند محرم شوند، و اگر نتوانستند بجانب ميقات بروند، در جدّه محرم شوند، و در «حدبيه» و يا «جعرانه» يا «ادنى الحل» احتياطاً تجديد نيت کنند، و در غير اين صورت در جدّه نمى توانند محرم شوند.